Uwaga na zwierzęta
Kolizje ze zwierzętami nie należą do rzadkości na naszych drogach. Przekonał się o tym kierowca opla, który miał kolizje z sarną w Dąbrowie.
W dniu 2 stycznia br. o godz. 8:00 w Dąbrowie na drodze z Jarocina do Noskowa doszło do kolizji drogowej z udziałem zwierzęcia. Kierujący samochodem opel uderzył w przebiegającą przez jezdnie sarnę.
Policja przypomina
W przypadku kolizji drogowej z udziałem zwierzęcia poszkodowany właściciel pojazdu powinien dążyć do ustalenia właściciela zwierzęcia. W myśl art. 431 kodeksu cywilnego (Dz.U. z 1964 r. nr 16, poz. 93 ze zm.) właściciel zwierzęcia ponosi odpowiedzialność za wyrządzoną szkodę. Gdy jest nim np. rolnik, który powinien zabezpieczyć inwentarz przed wtargnięciem na drogę, szkodę pokrywa się z obowiązkowego ubezpieczenia OC rolników. Natomiast jeżeli chodzi o kolizje z udziałem zwierząt łownych, to zgodnie z art. 46 ust. 1 pkt 2 ustawy Prawo łowieckie (Dz.U. z 2005 r. nr 127, poz. 1066 ze zm.) można domagać się odszkodowania od dzierżawców obwodów łowieckich (kół łowieckich) lub zarządców obwodów łowieckich (w przypadku niewydzierżawionego obwodu) wyłącznie wtedy, gdy szkoda powstała w związku z wykonywaniem polowania.
ZNAK OSTRZEGAJ¡CY
Zgodnie z orzeczeniem Sądu Najwyższego II CR 157/74 (OSP 1975/5/104)
Skarb Państwa nie ponosi odpowiedzialności za powstałą na drodze ruchu
publicznego szkodę w wyniku zderzenia się zwierzęcia, żyjącego w stanie
wolnym, z mechanicznym środkiem komunikacji, gdy do zderzenia doszło
poza obszarem, którego charakter uzasadniałby ustawienie ostrzegającego
znaku drogowego. Oznakowanie drogi znakiem informującym o możliwości
pojawienia się zwierząt powoduje, że to kierujący zobowiązani są
do zachowania szczególnej staranności i dostosowania prędkości
do warunków jazdy, a w szczególności do możliwości pojawienia się
zwierząt – par. 3 i 9 rozporządzenia ministrów infrastruktury oraz
spraw wewnętrznych i administracji z 31 lipca 2002 r. w sprawie znaków
i sygnałów drogowych (Dz.U. z 2002 r. nr 170, poz. 1393 ze zm.).
W razie braku stosownego oznakowania odpowiedzialność może ponieść
zarządca drogi.
ZARZ¡DCA DROGI
Obowiązek usunięcia tuszy zwierząt, które zginęły w zderzeniu
z pojazdami, spoczywa na służbie zarządcy drogi. W przypadku dróg
krajowych jest to generalny dyrektor Dróg Krajowych i Autostrad, dróg
wojewódzkich – zarząd województwa, dróg powiatowych – zarząd powiatu,
a w przypadku dróg gminnych – wójt, burmistrz i prezydent miasta.
W myśl art. 4 pkt 20 ustawy z 21 marca 1985 r. o drogach publicznych
(Dz.U. z 2007 r. nr 19, poz. 115 ze zm.) przez utrzymanie drogi należy
rozumieć wykonywanie robót konserwacyjnych, porządkowych i innych
zmierzających do zwiększenia bezpieczeństwa i wygody ruchu. Natomiast
zapis art. 20 pkt 4 przywołanej ustawy stanowi, że do zarządcy drogi
należy utrzymanie nawierzchni drogi, chodników, drogowych obiektów
inżynierskich, urządzeń zabezpieczających ruch i innych urządzeń
związanych z drogą. Zarządca może wykonywać swoje obowiązki przy pomocy
jednostki organizacyjnej będącej zarządem drogi, utworzonej odpowiednio
przez sejmik województwa, radę powiatu lub radę gminy.
Na podstawie art. 3 ust. 2 pkt 8 ustawy o utrzymaniu czystości
i porządku w gminach (Dz.U. z 2005 r. nr 236, poz. 2008 ze zm.) gminy
zapewniają czystość i porządek na swoim terenie, zapewniając zbieranie,
transport i unieszkodliwianie zwłok bezdomnych zwierząt lub ich części
oraz współdziałając z przedsiębiorcami podejmującymi działalność w tym
zakresie. Pod pojęciem „zwierząt bezdomnych” należy rozumieć zwierzęta
domowe lub gospodarskie, które uciekły, zabłąkały się lub zostały
porzucone przez człowieka, a nie ma możliwości ustalenia ich
właściciela lub innej osoby, pod której opieką trwale dotąd pozostawały
– art. 4 pkt 16 ustawy z 21 sierpnia 2003 r. o ochronie zwierząt (Dz.U.
z 2003 r. nr 106, poz. 1002 ze zm.).
Odnosząc się do możliwych sankcji prawnych za nieusunięcie zwierzęcia
z drogi, będą w tym zakresie miały zastosowanie m.in. art. 91 kodeksu
wykroczeń, tj. pozostawienie zwierzęcia na drodze publicznej, oraz
art. 117 – nieprzestrzeganie porządku w nieruchomości. Zgodnie
z wyrokiem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 20
lipca 2007 roku, sygn. akt VI SA/Wa 883/07, pas drogowy stanowi
nieruchomość w rozumieniu art. 46 par. 1 kodeksu cywilnego. Ponadto
zarządcy dróg – jako właściciele nieruchomości – mogą ponosić
odpowiedzialność z art. 10 ust. 2 ustawy o utrzymaniu czystości
i porządku w gminach.
ODPOWIEDZIALNOŚĆ WŁAŚCICIELA
Właściciel zwierzęcia, które znalazło się bez opieki na drodze
publicznej, niezależnie od odpowiedzialności cywilnej może ponieść
także odpowiedzialność za wykroczenie, które można popełnić zarówno
umyślnie, jak i nieumyślnie. Wykroczenie to stypizowane jest w art. 77
kodeksu wykroczeń, stanowiącym, że kto nie zachowuje zwykłych lub
nakazanych środków ostrożności przy trzymaniu zwierzęcia podlega karze
grzywny do 250 złotych lub karze nagany. Wykroczenie to nie obejmuje
jednak skutków niezachowania ostrożności przy trzymaniu zwierzęcia
i sprawca takiego czynu może również ponieść odpowiedzialność za inne
wykroczenie, a nawet przestępstwo, jeżeli zachowanie zwierzęcia
doprowadzi do szkody w mieniu lub uszczerbku na zdrowiu lub utraty
życia przez człowieka.
OBEZWŁADNIANIE ZWIERZ¡T
W związku z problemami, jakie stwarzają w szczególności zwierzęta
łowne, pojawiają się również pytania dotyczące możliwości
przechowywania w jednostkach Policji broni pneumatycznej typu Palmera
oraz używania jej przez policjantów w celu obezwładniania zwierząt
dziko żyjących, a także udziału policjantów w podejmowaniu decyzji
o jej zastosowaniu. Otóż strzelba ta jest pneumatyczną, gładkolufową
bronią długą, strzelającą zastrzykiem z substancją usypiającą.
Wykorzystywana jest przez służby weterynaryjne. Rozporządzenie ministra
spraw wewnętrznych i administracji z 15 listopada 2000 r. w sprawie
uzbrojenia Policji w par. 1 ust. 1 pkt 1 wymienia enumeratywnie rodzaje
broni, które mogą być w uzbrojeniu Policji. W katalogu tym nie
wymieniono broni pneumatycznej. Dlatego też funkcjonariusze Policji nie
mogą używać tego rodzaju strzelb. Zauważyć przy tym należy, że żaden
przepis prawny nie upoważnia policjantów do obezwładniania zwierząt,
a jedynie – zgodnie z art. 33 ust. 3 ustawy o ochronie zwierząt –
możliwe jest użycie broni palnej do bezzwłocznego uśmiercenia
zwierzęcia w celu zakończenia jego cierpień.
Natomiast odnośnie do kwestii dotyczącej możliwości przechowywania
w jednostce Policji broni stanowiącej własność innego podmiotu, to
zgodnie z przepisami ustawy o broni i amunicji istnieje taka możliwość,
ale jedynie w przypadkach wskazanych w art. 19 ust. 1 i 3, art. 36
ust. 2 lub art. 22 ust. 3. Przepisy ww. ustawy nie przewidują
możliwości przechowywania przez Policję broni pneumatycznej stanowiącej
własność innego podmiotu na podstawie ważnej ,,karty rejestracyjnej
broni pneumatycznej”.
UŻYCIE BRONI
Jeżeli po kolizji drogowej z udziałem zwierzęcia zaistnieje potrzeba
natychmiastowego jego uśmiercenia w związku z poważnymi obrażeniami,
należy kierować się przepisami ustawy o ochronie zwierząt. Policjant
może podjąć decyzję o uśmierceniu zwierzęcia przy użyciu służbowej
broni palnej – na podstawie art. 33 ust. 4 ww. ustawy – w celu
zakończenia jego cierpień, gdy może ono żyć dalej jedynie cierpiąc
i znosząc ból, a moralnym obowiązkiem człowieka staje się skrócenie
tych cierpień. Decyzję taką policjant może podjąć samodzielnie, jeżeli
na miejscu zdarzenia nie ma lekarza weterynarii lub członka Polskiego
Związku Łowieckiego albo inspektora organizacji społecznej, której
statutowym celem działania jest ochrona zwierząt. Równorzędnymi
podmiotami do podjęcia ww. decyzji, tak jak funkcjonariusze Policji,
są: strażnicy miejscy i gminni, funkcjonariusze Straży Granicznej,
pracownicy Służby Leśnej lub Służby Parków Narodowych, strażnicy
Państwowej Straży Łowieckiej, strażnicy łowieccy lub strażnicy
Państwowej Straży Rybackiej.
Należy pamiętać, że w takim przypadku użycie broni palnej dopuszczalne
jest wyłącznie przez osobę uprawnioną. Jeżeli na miejscu zdarzenia
znajduje się właściciel zwierzęcia, to uśmiercenie zwierzęcia może
nastąpić wyłącznie za jego zgodą. Wobec braku odrębnych przepisów
wydaje się, że dokumentowanie użycia broni w celu uśmiercenia
zwierzęcia powinno odbywać się odpowiednio, jak w przypadku określonym
w par. 5 ust. 3 Rozporządzenia Rady Ministrów z 19 lipca 2005 roku
w sprawie szczegółowych warunków i sposobu postępowania przy użyciu
broni palnej przez policjantów oraz zasad użycia broni palnej przez
oddziały i pododdziały zwarte Policji (Dz.U. z 2005 r. nr 135,
poz. 1132).
Gdy zwierzę biorące udział w kolizji drogowej przeżyło i nie ma
potrzeby uśmiercenia go, to w przypadku niemożności ustalenia jego
właściciela zapewnienie mu opieki – w myśl art. 11 ustawy o ochronie
zwierząt – należy do zadań własnych gmin. Również organizacje
społeczne, których statutowym celem działania jest ochrona zwierząt,
mogą w takiej sytuacji zapewnić takim zwierzętom opiekę. Zadania
dotyczące ochrony zwierząt łownych należą do Polskiego Związku
Łowieckiego i są także obowiązkiem Państwowej Straży Łowieckiej
(art. 32 ust. 1 i art. 37 ust. 1 pkt 1 Prawa łowieckiego). Dlatego też
są to podmioty właściwe do przekazania im opieki nad zwierzęciem łownym.
W myśl art. 34 pkt 2 ustawy Prawo łowieckie, to do zadań Polskiego
Związku Łowieckiego należy ,,troska o rozwój łowiectwa i współdziałanie
z administracją rządową i samorządową, jednostkami organizacyjnymi
Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe i parkami narodowymi
oraz organizacjami społecznymi w ochronie środowiska przyrodniczego,
w zachowaniu i rozwoju populacji zwierząt łownych i innych zwierząt
dziko żyjących”.